Blockchain là khái niệm đầu tiên bạn cần phải nắm được khi tham gia thị trường. Trong chuỗi bài viết về Kiến Thức Cho Người Mới Bắt Đầu này, hãy cùng Coinmoi đi tìm hiểu về Blockchain nhé!
Blockchain là gì ?
Blockchain là hệ thống cơ sở dữ liệu hay mạng lưới dữ liệu cho phép lưu trữ và truyền tải các khối thông tin (block) và được liên kết với nhau nhờ mã hoá. Về mặt lưu trữ và truyền tải thông tin thì mạng lưới blockchain có nhiều điểm tương đồng với mạng lưới internet.
Blockchain có nhiều đặc điểm riêng khiến công nghệ này trở nên nổi bật và hữu ích. Nổi bật nhất là tính minh bạch – bảo mật – ẩn danh và phi tập trung.
Tính phi tập trung của Blockchain
Các khối thông tin trong blockchain hoạt động độc lập và có thể mở rộng theo thời gian. Chúng được quản lý bởi những người tham gia hệ thống chứ không thông qua 1 đơn vị chủ quản hay đơn vị trung gian. Nghĩa là khi một khối thông tin được ghi vào hệ thống Blockchain thì không có cách nào thay đổi được. Chỉ có thể bổ sung thêm khi đạt được sự đồng thuận của tất cả mọi người.
Nhờ nền tảng phi tập trung, các thông tin trong Blockchain không bị kiểm soát bởi một bên duy nhất, nó còn được biết đến là “cơ chế đồng thuận phân tán đồng đẳng”.Khối thông tin mà chúng ta đang nhắc đến là những trang đổi, giao dịch trong thực tế.
Ví dụ như với một hệ thống tập trung như ngân hàng, khi chúng ta gửi tài sản vào ngân hàng thì những tài sản này không còn thực sự thuộc quyền sở hữu và quản lý bởi chúng ta nữa mà quyền này thuộc về ngân hàng. Ngân hàng lúc này toàn quyền sở hữu và sử dụng tài sản của chúng ta, ngân hàng hoàn toàn có thể khoá tài khoản hoặc rút toàn bộ số tiền trong tài khoản của chúng ta ra mà không cần báo trước.
Tuy nhiên với hệ thống blockchain thì khác. Không ai có thể can thiệp vào tài sản của bạn trên mạng lưới blockchain.
Tính minh bạch của mạng lưới blockchain
Một trong những yếu tố để một block – khối thông tin được thêm vào blockchain là giao dịch đó phải được xác minh. Tức là mọi thông tin liên quan đến giao dịch như thời gian, địa điểm, số tiền giao dịch, người tham gia… đều phải được ghi lại. Ví dụ: khi xem tình trạng đơn hàng, bạn sẽ biết được mình đã order những gì, tổng tiền là bao nhiêu, khi nào thì nhận được hàng…
Sau đó giao dịch đó sẽ được lưu trữ trong 1 block và được cấp 1 chuỗi ký tự mã hoá (txid) giống như mã đơn hàng của mình. Bất kì ai có được chuỗi ký tự mã hoá này đều có thể tra cứu thông tin giao dịch đó trên blockchain.
Ngoài ra công nghệ Blockchain cho phép trao đổi tài sản/thực hiện giao dịch mà không cần có sự chứng kiến của người thứ ba hoặc không cần dựa trên sự tin tưởng. Hay nói cách khác, blockchain là nền tảng cho sự ra đời của các hợp đồng thông minh (smart contract).
Ví dụ thực tế giúp bạn hiểu rõ hơn về cách hoạt động của Blockchain
A & B chơi trò đoán giờ check-out của C. Mỗi người cược 100.000 VNĐ. Nếu như thời điểm C check dấu vân tay, kim phút rơi vào số chẵn thì A thắng. Ngược lại, kim phút rơi vào số lẻ thì B thắng.
Để quản lý giao dịch, A và B có một số phương án như sau:
- Nhờ người thứ 3 là D giữ tổng số tiền cược của 2 người: 200.000 VNĐ. Người thắng sẽ được D trao lại số tiền => Nếu D trở mặt, không muốn trả lại số tiền thì cả A và B đều bị thiệt hại.
- Chọn cách tin tưởng lẫn nhau => Dù là đồng nghiệp thân thiết thì vẫn có khả năng người kia không chịu đưa tiền.
Rõ ràng là 2 cách trên vẫn gặp phải những rủi ro nhất định. Blockchain ra đời nhằm giải quyết những vấn đề nói trên.
Thông qua một vài dòng lệnh, tiền của cả 2 sẽ được chuyển vào chương trình của Blockchain. Thu thập dữ liệu từ phần mềm chấm công, chương trình này sẽ chuyển tiền cho người chiến thắng.
Dựa trên nền tảng Blockchain, rất nhiều các ứng dụng đã được ra đời như Uber, AirBNB… nhưng trong đó nổi bật nhất phải kể đến Bitcoin. Công nghệ Blockchain thật sự là một điểm sáng trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Tính bảo mật của công nghệ Blockchain
Sự bảo mật của chìa khoá trong Blockchain: mỗi tài khoản Blockchain sẽ được cấp một khoá công khai có thể chia sẻ (public key) và khoá riêng cá nhân không thể chia sẻ ra ngoài (secret key). Người dùng sẽ sử dụng khoá công khai để làm địa chỉ nhận thông tin (ví dụ như tài sản mã hoá – coin) và sử dụng khoá riêng cá nhân để truy cập vào quỹ tiền của mình. Điểm lợi nổi bật ở đây là mỗi public key sẽ chỉ có duy nhất 1 private key, do vậy chỉ có duy nhất 1 cách để truy cập vào tài sản là qua private key, vậy nên tài sản của bạn sẽ được đảm bảo vì không ai có thể can thiệp vào cả. Tuy nhiên nếu làm mất private key thì sẽ không có cách nào truy cập được vào tài sản của mình hoặc nếu để lộ private key ra ngoài thì ai cũng có thể truy cập vào những tài sản đó.
Tính ẩn danh của công nghệ Blockchain
Khi bạn giao dịch thực tế hoặc giao dịch qua các kênh tài chính truyền thống như ngân hàng, mọi giao dịch phát sinh từ bạn sẽ chỉ đích danh tên bạn và các thông tin cá nhân và các thông tin này phải được một đơn vị tập trung xử lý. Khi sử dụng mạng lưới Blockchain, mọi thông tin cá nhân của bạn như vị trí địa lý, tên tuổi, giới tính đều sẽ không được tiết lộ. Tất cả những thông tin công khai chỉ là khoá công khai public key.
Blockchain có thể làm gì?
Tiền mã hóa là phần nổi của tảng băng chìm. Nhiều người đã nhìn thấy tiềm năng của điện toán phi tập trung sau sự ra đời của tiền phi tập trung. Nếu như các blockchain thế hệ đầu tiên như Bitcoin đã mang đến một cơ sở dữ liệu giao dịch được chia sẻ, thì các sản phẩm của thế hệ thứ hai như Ethereum đã mang lại các hợp đồng thông minh. Đây là những chương trình chạy phía trên của blockchain, để quản lý những di chuyển có điều kiện của các token (mã thông báo).
Với các hợp đồng thông minh, không có máy chủ trung tâm nào chạy mã, nghĩa là sự hư hỏng tại một điểm trung tâm ở cấp độ lưu trữ bị phân tán. Người dùng có thể kiểm tra phần mềm (nhờ tính chất công khai của nó) và nhà phát triển có thể thiết kế hợp đồng theo cách mà không ai khác có thể không thể tắt hoặc sửa đổi chúng.
Một số ứng dụng cho blockchain có thể bao gồm:
- Cryptocurrency – Tiền mã hóa là một phương tiện trao đổi giá trị cực kỳ mạnh mẽ mà không có sự hư hỏng, không cần đến người trung gian. Người dùng có thể gửi và nhận tiền cho những người dùng khác trên toàn cầu trong một khoảng thời gian chỉ bằng một phần nhỏ thời gian (và thường bằng một phần nhỏ chi phí) mà họ sẽ mất khi chuyển qua ngân hàng. Các đồng tiền sẽ không thể bị tịch thu và các giao dịch không thể bị đảo ngược hoặc đóng băng.
- Thanh toán có điều kiện: Alice và Bob không tin tưởng lẫn nhau, nhưng họ muốn đặt cược vào kết quả của một trận đấu thể thao. Cả hai đều gửi 10 ETH đến một hợp đồng thông minh, và hợp đồng này được cung cấp dữ liệu thông qua một nguồn cấp dữ liệu (oracle). Vào cuối trận đấu, hợp đồng sẽ đánh giá đội nào đã thắng và trả 20 ETH cho người chiến thắng.
- Dữ liệu phân tán: các blockchain phải đối mặt với một số vấn đề về khả năng mở rộng, nhưng chúng có thể tích hợp với các phương tiện lưu trữ phân tán để quản lý tệp. Kiểm soát truy cập có thể được quản lý thông qua hợp đồng thông minh, trong khi dữ liệu được lưu trữ trong bộ chứa ngoài chuỗi.
- Chứng khoán – mặc dù chúng bao gồm một số rủi ro về việc các đối tác có thể không hoàn thành các nghĩa vụ của mình, các token chứng khoán dựa trên blockchain được cho là một cải tiến rất cần thiết cho lĩnh vực tài chính. Chúng bơm nguồn tiền giúp tăng tính thanh khoản và tính di động cho không gian chứng khoán ngày nay và cho phép token hóa tài sản (như bất động sản hoặc vốn chủ sở hữu).
Blockchain có những công dụng nào?
Công nghệ blockchain mang đến nhiều trường hợp sử dụng:
- Chuỗi cung ứng: Sử dụng công nghệ blockchain, một hệ sinh thái có thể tương tác được xây dựng trên cơ sở dữ liệu bất biến có thể mang lại mức độ minh bạch mới cho vô số ngành công nghiệp.
- Trò chơi điện tử: các game thủ hoàn toàn chịu sự kiểm soát của các công ty quản lý máy chủ. Người dùng cuối không có quyền sở hữu thực sự và các tài sản trong trò chơi chỉ tồn tại trong các trò chơi. Thay vào đó, bằng cách chọn cách tiếp cận dựa trên blockchain, người dùng sẽ sở hữu tài sản của họ (dưới dạng các token có thể trao đổi/không thể trao đổi) và có thể trao đổi chúng giữa các trò chơi hoặc thị trường.
- Chăm sóc sức khỏe : Bức tranh ngành y tế (bao gồm các bệnh viện, phòng khám và các nhà cung cấp dịch vụ y tế khác) rời rạc một cách khó tin và sự phụ thuộc vào các máy chủ tập trung khiến thông tin nhạy cảm ở dễ bị tổn thương. Bằng cách mã hóa bảo mật hồ sơ của họ trên blockchain, bệnh nhân duy trì quyền riêng tư của họ, trong khi có thể chia sẻ các thông tin của họ với bất kỳ tổ chức nào có thể truy cập cơ sở dữ liệu toàn cầu.
- Chuyển tiền: gửi tiền quốc tế là một sự phiền toán khi sử dụng ngân hàng truyền thống. Phí chuyển tiền và thời gian thanh toán làm cho việc này trở nên đắt đỏ và không đáng tin cậy để thực hiện các giao dịch khẩn cấp, chủ yếu là do một mạng lưới trung gian phức tạp. Tiền mã hóa và blockchain loại bỏ hệ sinh thái của người trung gian này, và một loạt các dự án hiện đang khai thác công nghệ để cho phép chuyển tiền nhanh chóng, giá rẻ.
- Nhận dạng kỹ thuật số: thế giới đang rất cần một giải pháp nhận dạng cho thời đại kỹ thuật số. Danh tính vật lý dễ bị làm giả và không có sẵn cho nhiều cá nhân. Cái gọi là ‘bản sắc tự chủ’ sẽ được neo vào một sổ cái blockchain và gắn với chủ sở hữu của nó, người có thể tiết lộ một cách có chọn lọc thông tin về bản thân họ cho bên thứ ba mà không phải hy sinh quyền riêng tư của họ.
- Internet of Things: một số người suy đoán rằng số lượng các thiết bị vật lý được kết nối internet có thể ngày càng tăng với công nghệ blockchain, cả trong các bối cảnh gia đình và công nghiệp. Người ta cho rằng sự phổ biến của các thiết bị này sẽ đòi hỏi một nền kinh tế mới về thanh toán ‘máy đến máy’ (hoặc M2M), đòi hỏi một hệ thống có khả năng thông lượng cao cho các khoản thanh toán nhỏ.
- Quản trị: do các mạng phân tán thực hiện các quy định riêng của chúng, nên không có gì ngạc nhiên khi chúng có thể có các ứng dụng trong việc phân tán các quy trình quản trị ở cấp địa phương, quốc gia hoặc thậm chí quốc tế. Quản trị chuỗi khối đảm bảo rằng tất cả những người tham gia có thể tham gia vào việc ra quyết định và cung cấp một cái nhìn tổng quan minh bạch về chính sách nào đang được thực hiện.
- Từ thiện: các tổ chức từ thiện thường bị cản trở bởi những hạn chế về cách họ có thể chấp nhận tiền. ‘Từ thiện tiền điện tử’ liên quan đến việc sử dụng công nghệ blockchain để tránh những hạn chế này. Dựa vào các đặc tính vốn có của công nghệ để đảm bảo tính minh bạch cao hơn, sự tham gia toàn cầu và giảm chi phí, lĩnh vực này có thể tối đa hóa sự ảnh hưởng của các tổ chức từ thiện.
Kết luận
Blockchain công khai là hệ thống không cần đến sự cho phép, có nghĩa là không có quy trình xác thực phải trải qua trước khi bạn có thể trở thành người tham gia. Với Bitcoin và các loại tiền điện tử khác, người dùng chỉ cần tải xuống phần mềm nguồn mở để tham gia mạng.
Với khả năng truy cập của các sổ cái này, việc cấm tham gia là vô cùng khó khăn và gần như không thể khiến toàn bộ mạng trở nên ngoại tuyến. Khả năng tiếp cận như vậy làm cho chúng trở thành một công cụ hấp dẫn cho tất cả người dùng.
Trong khi các ứng dụng phổ biến nhất của chúng nằm trong các giao dịch tài chính, có nhiều lĩnh vực khác mà chúng có thể được triển khai để trở thành các công cụ hữu ích trong tương lai.
